Кыргызстандын пенсиялык системасынын толук кандуу жана натыйжалуу иштешине терс таасирин тийгизип жаткан республиканын экономикалык өнүгүүсүнүн бир катар өңүттөрү бар

Кыргыз Республикасынын экономикасында айыл чарба, ири формалдуу эмес сектор, массалык эмгек миграциясы олуттуу үлүштү ээлейт. Ушунун баары пенсиялык системанын ишине таасир этип, анын келечектеги финансылык туруктуулугуна коркунуч келтирүүдө.

Азыркы кезде башка өлкөлөргө жумуш издеп кетип жаткандарды кошуп эсептегенде иштеп жана камсыздандыруу төгүмдөрүн төлөп жаткан адамдардын саны пенсионерлердин санынан бир аз эле көп. Уюшулган сектор үчүн белгиленген камсыздандыруу төгүмдөрүнүн тариф чени экономиканын уюшулган секторунан түшкөн төгүмдөрдөн алдын канча аз.

Ушуга байланыштуу бүгүнкү күндө Кыргыз Республикасынын алдында системага катышкан бардык жарандар үчүн бирдей укуктарды камсыздоо жолу менен пенсияны түзүүнүн камсыздандыруу принцибин күчөтүү аркылуу пенсиялык камсыздандыруунун адилеттүүлүгүн жана натыйжалуулугун жогорулатуу боюнча абдан олуттуу милдет турат.

Кыргыз Республикасынын пенсиялык системасын реформалоо иштери жүрүүдө, Кыргыз Республикасынын  пенсиялык камсыздоо системасын өнүктүрүу концепциясы иштелип чыгып, ишке ашырылууда. Аны ишке ашырууда шарттуу-топтолуучу система (ШТС) негизги (доминанттык) катары болот жана анын үлүшү жалпы пенсиянын өлчөмүндө көбүрөөк болуп, Кыргыз Республикасынын бардык жарандары үчүн жалпы жана милдеттүү мүнөзгө ээ.

Топтолуучу компонент милдеттүү, ошондой эле ыктыярдуу да мүнөздө болуп, негизги пенсиянын өлчөмүнө кошумча  иретинде болот. Эгерде пенсионердин камсыздандыруу пенсиясынын өлчөмү белгилүү минимумга жетпесе, аларга мамлекеттик бюджеттен пенсиянын базалык бөлүгү төлөнөт. Мында пенсиялык системанын деңгээлдери так чектелип, аларды каржылоо булактары да так бөлүштүрүлөт.

Ошентип, пенсиялык системанын көп компоненттүүлүгү жетишилет, ал адекваттуу жана жетиштүү пенсия менен камсыздап, тандоо укугун берип жана ага катышууга жарандарга дем берүүсү зарыл.

Пенсиялык системаны рреформалоо боюнча коюлган милдеттерди ишке ашыруу үчүн аталган Концепциянын долбоору менен төмөнкү багыттар боюнча иш чаралар белгиленүүдө:

• Мамлекеттик социалдык камсыздандыруу боюнча тарифдик саясатты өркүндөтүү
• Пенсия менен камсыз кылууга РБ чыгымдарынын эфективдүүлүгүн жогорулатуу
• Пенсиялык камсыздандыруу саясатын өркүндөтүү
• Пенсиялык системанын топтолуучу компонентинин ишин өркүндөтүү
• Мамлекеттик эмес пенсиялык тейлөө рыногун өнүктүрүү
• Пенсиялык камсыздандыруу системасынын инфраструктурасын өнүктүрүү
• Калктын пенсиялык сабаттуулук деңгээлин жогорулатуу

Камсыздандыруу принциптерин күчөтүү идеяларын ишке ашырууда шартуу-топтолуучу эсептердеги төгүмдөрдү индексациялоо системасы, ошондой эле пенсияларды жыл сайын индексациялоо формуласы да өзгөрүүгө дуушар болот.

Улгайган жарандарды өтө жакырчылык чегинен коргоо үчүн  мамлекеттик бюджеттин каражаттары мамлекет тарабынан белгилүү минимумду камсыздоого багытталышы керек, ошол эле учурда бул иш чара эмгектенүү стимулдарын төмөндөтпөшү зарыл.

Мамлекеттик социалдык камсыздандыруу каражаттары  жарандардын алдындагы камсыздандыруу милдеттемерди төлөөгө гана багытталышы керек.

Концепцияда каралган бардык чараларды кабыл алуунун натыйжасында Кыргыз Республикасы, эң оболу социалдык камсыздандыруунун негизги принциптери болгон – адилеттүүлүккө жана теңдүүлүккө (баланстуулукка), ошондой эле анын натыйжасында пенсиялык камсыздандыруу системасынын эффективдүүлүгүнө жана натыйжалуулугуна  жетишүүгө умтулуусу зарыл.