Пенсиялык система жандуу организмдей  коомдун заманбап өнүгүүсүн мүнөздөгөн көптөгөн факторлордон көз каранды. Ушуга байланыштуу, пенсиялык системага мамлекеттин демографиялык же социалдык-экономикалык кырдаалына  байланыштуу өзгөрүүлөр таасирин тийгизет.

Кыргыз Республикасында пенсиялык реформанын алгачкы этаптарынан баштап  бир топ жыл өттү. Натыйжада  белгиленген төлөөлөрү менен кайра бөлүштүрүүчү пенсиялык моделдин ордуна жарандардын жекече пенсиялык эсептери менен шарттуу-топтолуучу система киргизилди.

Реформанын алгачкы этабында 1997-жылы Кыргыз Республикасынын пенсиялык мыйзамдарына бир топ олуттуу өзгөртүүлөр киргизилди:

• пенсиялык курак акырындык менен жогорулатылды: эркектер үчүн 60 жаштан 63 жашка чейин жана аялдар үчүн 55 жаштан 58 жашка чейин.

*- Пенсиянын базалык бөлүгүн толук өлчөмдө эсептөө үчүн керектүү стаж

• бир катар жеңилдиктерди жок кылуу, мисалы, айрым кесиптердин жана топтордун өкүлдөрү үчүн пенсияга эрте чыгуу жеңилдиги;
• үч компоненттүү пенсиялык система: жетиштүү стажы бар ар бир пенсионерге кепилденген пенсиянын базалык бөлүгү; кызматкердин иштеген салымына ылайык пенсия менен камсыз кылуу: мында кызматкердин салымы жекече эсепке алуу киргизилгенге (1996-жылга) чейин орточо эмгек акыдан пайыз түрүндө эсептелет жана жекече эсепке алуу киргизилгенден (1996-жылдан) кийин  пенсионердин эсебинде топтолгон жеке пенсиялык төгүмдөрдөн эсептелет.

Пенсиялык реформалоонун кийинки этабында 2010-жылдын 1-январынан тартып шарттуу-топтолуучу пенсиялык эсептер системасына  кызматкерден 2% төгүмдөр өлчөмүндө топтолуучу компонент киргизилди.

Топтолуучу компонент киргизилгенден кийин Кыргыз Республикасынын пенсиялык системасы үч компоненттен турат:

1.  мамлекеттик милдеттүү тилектештик пенсиялык система;

2. милдеттүү топтолуучу компонент;

3.  ыктыярдуу жеке топтолуучу система.

Пенсиялык реформалоонун алгачкы этаптарынын натыйжасында  азыркы пенсиялык системада оң жылыштар пайда боло баштады. Жарандарды жекече эсепке алуу системасы киргизилди, пенсиялык системанын топтолуучу элементин киргизүү иштерине даярдык көрүлө баштады. Мурда жүргүзүлгөн реформалардын натыйжасында бул жылдары пенсиянын өлчөмү стабилдүү жогорулатылып,  пенсиялык системанын финансылык туруктуулугу сакталды.

Ошону менен бирге, Кыргызстандын экономикалык өнүгүүсүнүн бир катар аспектилери бар, алар республиканын пенсиялык системасынын толук кандуу жана натыйжалуу иштешине тоскоол болушууда.

Азыркы кезде Кыргыз Республикасынын экономикасынын түзүмүндө айыл чарбасынын үлүшү чоң, формалдуу эмес сектор кеңири жайылган, эмгектик эмиграция массалык түрдө. Ушунун баары өз кезегинде пенсиялык системанын ишине таасир этип, келечекте анын финансылык туруктуулугуна коркунуч туудурат. Башка өлкөлөргө кеткен жумушчу күчтү эске алсак, азыркы кезде иштеп жана төгүмдөрдү төлөп жаткан адамдардын саны пенсионерлерге караганда бир аз эле жогору. Экономиканын уюшулбаган сектору үчүн  камсыздандыруу төгүмдөрүнүн тариф чени уюшулган сектордон түшкөн  төгүмдөргө караганда алда-канча аз экендиги бул көйгөйдү андан да татаалдаштырат. Ушуга байланыштуу, Кыргыз Республикасында азыркы күндө системанын бардык  катышуучулары үчүн бирдей укуктарды камсыз кылуу жана пенсия түзүүнүн камсыздандыруу принциптерин күчөтүү аркылуу пенсиялык системанын адилеттүүлүгүн жана натыйжалуулугун жогорулатуу боюнча орчундуу маселе турат. Кыргыз Республикасынын пенсиялык системасын реформалоо боюнча кадамдар белгиленүүдө, Кыргыз Республикасынын пенсиялык камсыздоо системасын өнүктүрүү Концепциясынын долбоору коомдук талкуулоого коюлду.  Аталган долбоорго ылайык, шарттуу-топтолуучу система (ШТС) негизги (доминанттык) катары болот жана анын үлүшү жалпы пенсиянын өлчөмүндө көбүрөөк болуп, Кыргыз Республикасынын бардык жарандары үчүн жалпы жана милдеттүү мүнөзгө ээ.

Топтолуучу компонент милдеттүү, ошондой эле ыктыярдуу да мүнөздө болуп, негизги пенсиянын өлчөмүнө кошумча  иретинде болот. Эгерде пенсионердин камсыздандыруу пенсиясынын өлчөмү белгилүү минимумга жетпесе, аларга мамлекеттик бюджеттен пенсиянын базалык бөлүгү төлөнөт. Мында пенсиялык системанын деңгээлдери так чектелип, аларды каржылоо булактары да так бөлүштүрүлөт.

Ошентип, пенсиялык системанын көп компоненттүүлүгү жетишилет, ал адекваттуу жана жетиштүү пенсия менен камсыздап, тандоо укугун берип жана ага катышууга жарандарга дем берүүсү зарыл.

Пенсиялык системаны рреформалоо боюнча коюлган милдеттерди ишке ашыруу үчүн аталган Концепциянын долбоору менен төмөнкү багыттар боюнча иш чаралар белгиленүүдө:

• Мамлекеттик социалдык камсыздандыруу боюнча тарифдик саясатты өркүндөтүү
• Пенсия менен камсыз кылууга РБ чыгымдарынын эфективдүүлүгүн жогорулатуу
• Пенсиялык камсыздандыруу саясатын өркүндөтүү
• Пенсиялык системанын топтолуучу компонентинин ишин өркүндөтүү
• Мамлекеттик эмес пенсиялык тейлөө рыногун өнүктүрүү
• Пенсиялык камсыздандыруу системасынын инфраструктурасын өнүктүрүү
• Калктын пенсиялык сабаттуулук деңгээлин жогорулатуу

Камсыздандыруу принциптерин күчөтүү идеяларын ишке ашырууда шартуу-топтолуучу эсептердеги төгүмдөрдү индексациялоо системасы, ошондой эле пенсияларды жогорулатуу формуласы да өзгөрүүгө дуушар болот. Улгайган жарандарды өтө жакырчылык чегинен коргоо үчүн  мамлекеттик бюджеттин каражаттары мамлекет тарабынан белгилүү минимумду камсыздоого багытталышы керек, ошол эле учурда бул иш чара эмгектенүү стимулдарын төмөндөтпөшү зарыл. Мамлекеттик социалдык камсыздандыруу каражаттары  камсыздандыруу милдеттемерди төлөөгө гана багытталышы керек. Концепциянын долбоорунда каралган бардык чараларды кабыл алуунун натыйжасында Кыргыз Республикасы, эң оболу социалдык камсыздандыруунун негизги принципери болгон – адилеттүүлүккө жана теңдүүлүккө (баланстуулукка), ошондой эле анын натыйжасында пенсиялык камсыздандыруу системасынын эффективдүүлүгүнө жана натыйжалуулугуна  жетишүүгө умтулуусу зарыл.